Veel mensen die voor het eerst naar ijle lucht klimmen, hebben geen ervaring met de wijze waarop hun lichaam zich aan de situatie aanpast. Sommige mensen weten uit ervaring dat ze gevoelig zijn voor hoogteziekte. Het kan in beide gevallen verstandig zijn de eventuele reacties die optreden goed bij te houden, zodat vroegtijdig kan worden vastgesteld of zich acute hoogteziekte of hersenoedeem aan het ontwikkelen is. Onderin dit artikel vind je een vragenlijst en een (AMS- ) scoringsformulier die kunnen worden gebruikt om de voor hoogteziekte belangrijke klachten bij het klimmen te registreren en te volgen. Dat moet bij voorkeur door reisgenoten worden gedaan. Bovendien geldt een belangrijke waarschuwing: het (verloop in het) aantal punten geeft weliswaar een indicatie, maar kan nooit als ‘bewijs’ van het al dan niet hebben van acute hoogteziekte of hersenoedeem gelden. Het belangrijkste blijft altijd: ga bij twijfel uit van hoogteziekte!
Het formulier maakt het mogelijk om de volgende zaken tijdens de klim bij te houden:
- Je klimsnelheid en je slaaphoogte. Deze gegevens zijn belangrijk, omdat ze je inzicht geven in de vraag op welke hoogte en na welke dagstijging eventuele klachten zijn begonnen.
- Klachten die op hoogteziekte kunnen wijzen. Het verloop in de tijd over de diverse klimdagen geeft je goed inzicht in je conditie. Een oplopende score is vanzelfsprekend een ernstige waarschuwing.
- Symptomen die op de ernstigste vorm van hoogteziekte kunnen wijzen: hersenoedeem.
- De aard en hoeveelheid van de medicijnen zoals acetazolamide die je eventueel hebt gebruikt. Dit is belangrijk als je onverhoopt een arts moet raadplegen.
- Je ademfrequentie en je hartslagfrequentie aan het begin en het einde van elke dag. Deze zijn met name van belang om mede te kunnen bepalen of je longoedeem aan het ontwikkelen bent. Onder normale condities en in rust hebben de meeste mensen een hartslagfrequentie beneden 80 per minuut en een ademhalingsfrequentie beneden 15 per minuut. Het beste is natuurlijk om je eigen waarden thuis vóór je vertrek een aantal malen te meten en een gemiddelde waarde te noteren. Dan weet je ongeveer hoe het zou moeten zijn. Bedenk wel dat je hartslagfrequentie in rust door de hoogte alleen al 10 tot 30% (afhankelijk van de bereikte hoogte) kan stijgen tijdens de eerste dagen van de beklimming, dit ter compensatie voor het lage zuurstofgehalte in de lucht. Tijdens het acclimatisatieproces treedt dan weer een geleidelijke daling op, maar tijdens een verblijf van maximaal tien dagen in de bergen blijft je hartslagfrequentie meestal wat hoger dan op zeeniveau. Ook de omgevingstemperatuur heeft invloed op je hartslagfrequentie door de warmteregulerende functie van je lichaam. Die invloed is tussen 20 en 30 graden Celsius 10 tot 20%, maar nogal onvoorspelbaar, omdat de kleding die je draagt daar ook weer een rol bij speelt. Beschouw daarom alle getallen als richtlijnen en word in ieder geval alert als je hartslagfrequentie in rust ’s morgens boven 100 is en/of in de loop van achtereenvolgende dagen geleidelijk stijgt, gemeten op dezelfde tijd in rust.
De klachten en verschijnselen op het beoordelingsformulier maken geen onderscheid tussen acute hoogteziekte, longoedeem en hersenoedeem. Ongeacht het aantal punten dat je ‘scoort’, blijft van kracht dat je altijd moet bepalen of sprake is van klachten of verschijnselen die tot onmiddellijke actie (meestal afdalen) moeten leiden. Theoretisch kun je namelijk een betrekkelijk lage score hebben, terwijl het om verschijnselen gaat die als ze zonder veel andere klachten voorkomen (wat overigens zelden het geval is) levensbedreigend zijn. Ga dus nooit alleen op cijfers af, maar gebruik je verstand.
Maximaal kun je 24 punten ‘scoren’. Je bent dan op sterven na dood, en zover mag het nooit met je komen. Alleen een AMS-score onder de 5 laat toe dat je eventueel met hulp van enige medicijnen ter plekke afwacht. Besluit je toch verder te klimmen, houd je dan ten minste aan de aanbevolen stijgsnelheid en doe dat alleen in situaties die een snelle afdaling toelaten. Alle andere categorieën vragen om drastischer ingrijpen, waarbij de aard en de snelheid waarmee moet worden ingegrepen afhankelijk zijn van de ernst.
Download het hoogteziekte beoordelingsformulier
Naar aanleiding van dit artikel vragen over hoogteziekte? Neem dan contact op met ons.
